Je bent wat je eet. Een leus die we vaak voorbij horen komen, maar wat houdt dat in? Dat kwam heel duidelijk naar voren tijdens de kennissessie over vezels, die Bakery Sweets Center op 23 juni in samenwerking met diverse partners organiseerde. Na het verhaal over de functie van verschillende vezels en het positieve effect ervan op het menselijk lichaam, denk je voortaan misschien wat langer na voordat je een quarterpounder bestelt.
In de collegezaal van Hogeschool Van Hall Larenstein verzamelen zich studenten, docenten, ondernemers en zelfverklaarde ‘vakidioten’. Ze komen allemaal om hun kennis op het vlak van vezels te verrijken. Dat komt helemaal goed met het programma dat Bakery Sweets Center voor ze in petto heeft. Sprekers van Keep Food Simple, Hellema Hallum, Mbo Life Sciences en het ‘Van Hall’ zelf wisselen elkaar vlot af en lichten het onderwerp vanuit verschillende invalshoeken toe. Moleculair, technisch, productioneel en zelfs vanuit communicatieoogpunt.
Keep Food Simple
Aan Flip van Straaten de gelegenheid om de kennissessie af te trappen. De oud-directeur van Meneba en Nederlands Bakkerij Centrum is van huis uit moleculair bioloog. Gepromoveerd in Cambridge is hij dé expert op het gebied van vezels. “Ik heb me jarenlang veel met tarwe beziggehouden. Daarvanuit ben ik geïnteresseerd geraakt in de link tussen voeding en gezondheid.” Van Straaten sloot zich aan bij de Stichting Keep Food Simple. Een club die zich inzet voor onder andere het optimaal benutten van agrarische grondstoffen. Dit moet leiden tot minder voedselverspilling en gezondere voeding. Binnen dit collectief focust de academicus zich op het onderwerp vezels. En dan met name: het over de bühne brengen van het belang van een gevarieerd vezelrijk voedingspatroon voor de gezondheid.
Fastfood = niet goed
Want vanzelfsprekend is het niet voor iedereen, om voldoende en vooral verschillende vezels binnen te krijgen, weet Van Straaten. “Dat heeft mede te maken met de ontwikkeling van ons voedsel. Ons voedingspatroon is de afgelopen eeuw drastisch veranderd. Er kwam steeds lichter verteerbaar voedsel op de markt. Vezelarm voedsel. Vandaag de dag ervaart meer dan 5 procent van de Nederlanders darmproblemen. Ook andere gezondheidsproblemen, zoals diabetes type-2 en stemmingswisselingen, zijn mede een gevolg van het eten van onvoldoende vezels. Fastfood is een van de boosdoeners hierin. Het richt een ravage aan in ons bacteriële ecosysteem.”
‘Alle bacteriën in ons lichaam wegen samen zo’n 1 kilogram’
Flip van Straaten
Wat hebben bacteriën ermee te maken? Van Straaten geeft antwoord. “In je darmen zitten bacteriën. Samen wegen ze wel 1 kilogram. Het is een heel eigen ecosysteem, dat je moet koesteren. Pas de laatste jaren is ontdekt dat er een heleboel verschillende bacteriën in de darm leven. Toen is ook ontdekt dat een gevarieerd eetpatroon grote effecten heeft op de bacteriesamenstelling.”
Vezels voor de baby
En dát doe je dus door goed te kijken naar wat je consumeert. “Dat begint al bij de geboorte”, licht Van Straaten toe. “Moedermelk bestaat voor 1 tot 2% uit vezeltjes. HMOS – human milk oligo saccharides. Die worden helemaal niet opgenomen door de baby. Jarenlang vroeg men zich af waarom er dan zoveel vezels in zaten. Nu weten we dat die een positieve werking hebben op de bacteriegroei en daarmee onder andere het immuunsysteem bevorderen. Inmiddels worden deze vezels ook aan kunstmatige melk toegevoegd, overigens.”
Maar wat zijn vezels eigenlijk? “Als je kijkt naar voeding, dan heb je een aantal hoofdcomponenten”, geeft Van Straaten weer. “Zoals eiwitten, vetten en koolhydraten. Dit zijn allemaal heel lange ketens. Koolhydraten zijn lange ketens van suikermoleculen. Zo zit tarwe vol koolhydraten; met name zetmeel. Als je tarwerijke producten eet, dan worden deze moleculen door een enzym afgebroken. En omgezet in energie. Er zijn ook koolhydraten die anders zijn van structuur. Ze zijn onverteerbaar. Dit noemen we vezels. Ze komen in je lichaam terecht en verdwijnen weer. En tóch hebben ze een functie.”
Met de bezem erdoor
Eén van de belangrijke functies van vezels is het binden van de ‘voedselbrei’ die zich in je maag vormt. “De vaste structuur van deze brei zorgt voor het schoonvegen van je darm. Ook afvalstoffen worden zo afgevoerd.” Naast deze ‘bezemfunctie’ van vezels hebben ze een tweede belangrijke rol. “Voedingsstoffen worden door de stevigheid van de brei langzamer opgenomen in je bloed. Zo voorkom je een snelle glucosepiek, zoals je die onder meer van frisdrank en bier krijgt. De suikers daarin gaan direct je bloedbaan in. Je krijgt er kort energie van, maar geen verzadigd gevoel. Je krijgt direct weer zin in iets. Dit is absoluut niet goed voor je. Als je dit namelijk veel doet, dan verhoog je het risico op diabetes. Door het eten van bijvoorbeeld volkorenbrood, ontstaat een veel langzamere opbouw van suikers in je bloedbaan. En zorg je voor een langer verzadigd gevoel.”
Lekker, we moeten dus vooral volkorenbrood eten. “Maar niet alléén volkoren”, stelt Van Straaten. “Er bestaan heel veel verschillende vezels. Je vindt ze in groente, fruit, granen, noten, peulvruchten, knollen en bieten. En al die vezels hebben verschillende functies. Zo werkt inuline uit bijvoorbeeld de cichoreiwortel pas aan het einde van je darmsysteem, terwijl pectines een goede werking hebben op je immuunsysteem. Verschillende vezels zorgen voor een rijke bacteriële samenstelling. En deze bacteriën produceren stoffen die ingrijpen op belangrijke lichaamsfuncties. Hierdoor heb je minder risico op leverziekten, infecties, prikkelbaar darmsyndroom, bepaalde vormen van kanker, obesitas en type 2 diabetes. Dit zijn slechts enkele voordelen! Ook produceren de bacteriën stoffen voor de aanmaak van het hormoon serotonine. Dus voor een goede gemoedsrust.”
Het verhaal is simpel, besluit Van Straaten. “Eet je vezels. Eet vooral ook verschillende vezels. Je haalt ze uit plantaardige producten. Zorg voor een gezonde darmflora. Eet jezelf happy.”
‘De meeste jongeren weten niet dat ze dagelijks 30-40 gram vezels moeten eten’
Jeldou de Vries, stagiair Keep Food Simple
Instagram-account Vezelweetjes informeert over vezelrijk eten
Jeldou de Vries deed haar afstudeerstage voor Bakery Sweets Center en kennispartner Keep Food Simple. In haar onderzoek onder 18- tot 35-jarigen ging zij op zoek naar het antwoord op de vraag: ‘Wat weten jongeren van vezels?’. Uit zowel het kwantitatief als kwalitatief onderzoek blijkt dat weinig jongeren weten dat ze dagelijks zo’n 30 tot 40 gram vezels moeten binnenkrijgen. “Dat is frappant, want deze doelgroep stelt óók dat ze bewust bezig zijn met gezonde voeding”, vertelt De Vries. “Ze zijn dus intrinsiek gemotiveerd om een gedragsverandering – meer vezels eten – in gang te zetten.” Daar helpt Keep Food Simple ze bij met het onlangs gelanceerde Instagramaccount @vezelweetjes. Op een laagdrempelige manier vertelt het account over het belang van een gevarieerd vezelrijk voedingspatroon. Met recepten, foodwissels en weetjes (‘Tip van Flip’). Het account dat door De Vries is opgezet krijgt ook na haar afstuderen navolging. Keep Food Simple is verder in gesprek met partners voor een verdere samenwerking op het gebied van communicatie over het belang van rijke plantaardige voeding voor de gezondheid.
Lees ook:
Vezelrijke producten: trend, maar ook maatschappelijke rol pakken
Tekst: Clara Bloemhof