Wie is er door de coronacrisis meer gaan innoveren? En wat voor blijvende veranderingen brengt deze periode met zich mee voor jouw bedrijf? En, nu je weet dat sociale innovatie een must is, ga je er ook daadwerkelijk mee aan de slag? Professor Henk Volberda, verbonden als ‘strategic management & innovation’-specialist aan de Universiteit van Amsterdam, stelde prikkelende vragen tijdens het SOL-event op 22 september. Wat blijkt: er valt toch nog iets positiefs te halen uit de coronacrisis.
Thuiswerken is een blijvertje
“Ja, we zijn meer gaan innoveren”, klinkt het in de zaal. Een ander zegt niet per se meer, maar wel snéller te innoveren. Een blijvertje voor veel bedrijven is het thuiswerken. “Dat hadden we vooraf niet gedacht”, geeft een deelnemer toe. Maar juist doordat iedereen verplicht werd om thuis te werken, ontstond er meer vertrouwen in het personeel. De medewerkers werden zelfs productiever. Professor Volberda, één van de sprekers op het SOL-event, knikt instemmend. “De Innovatiemonitor van 2020 geeft inderdaad aan: 70 procent van de ondernemers denkt dat thuiswerken blijft. En 60 procent zegt dat de innovatie versneld wordt ingevoerd. Ondernemers zijn zeer optimistisch over deze crisis. Het merendeel verwacht binnen een jaar herstel te zien. De helft daarvan zegt er zelfs binnen een halfjaar weer bovenop te komen.”
Die crisis is zo slecht nog niet, zou je zeggen. In ieder geval niet als het gaat om innovatie, weet Volberda. Wat bepaalt nu echt innovatiesucces? De handen gaan omhoog. De meeste deelnemers denken dat het succes van een innovatie vooral te danken is aan de inzet van medewerkers. De groep heeft het goed: maar liefst 75% van een innovatiesucces wordt bepaald door sociale innovatie; slechts 25% door de investering in R&D / technologie.
Eerst door de dip heen
Die cijfers zijn helder. Maar waarom investeren bedrijven dan relatief weinig in hun personeel? Dat komt door het proces waar een bedrijf eerst doorheen moet gaan. Doorgaans zitten medewerkers niet te wachten op een verandering, die is ‘opgelegd’ door bovenaf. In de eerste fase van het veranderproces heeft het management te maken met weerstand, stress en onrust vanaf de werkvloer. Werknemers hebben geen enkel benul van hun functieomschrijving, ze bevinden zich in een rommelige omgeving en ze hebben het idee dat het management ‘maar wat doet’. De onzekerheid is groot. Maar wie uit die dip weet te komen, ziet de productiviteit daarna een enorme vlucht nemen.
Onder druk wordt alles vloeibaar
Volberda noemt als voorbeeld DSM. De fabriek waar penicilline wordt gemaakt, zou gaan sluiten en verhuizen naar China. Met een groener en efficiënter proces, minder energieverbruik en afval, zou de omzet verviervoudigd kunnen worden. Besloten werd om ook te investeren in het personeel. Er werd toegewerkt naar een zelfsturend management. Van een top-downcultuur veranderde de vestiging naar een met een bottom-upstructuur. Dat is een ingrijpende verandering, juist voor de werkvloer. In het begin ging het dan ook helemaal mis. Maar de gedachte dat de fabriek anders naar China zou verkassen, sleepte hen erdoorheen. Onder druk wordt alles vloeibaar, zullen we maar zeggen. Resultaat: de productiviteit steeg, het bedrijf is winstgevender dan ooit. Conclusie: investeer je in technologie, dan moet je óók in je medewerkers investeren.
De eventlocatie: KAS in Woerden
Sociale innovatie wérkt dus. Maar waarom zien we dan nog te weinig bedrijven hierin investeren? Volberda hoort het vaak: “De noodzaak is er niet. Het gaat bij de meeste bedrijven ‘best goed’, dus waarom zou je? Daarnaast hebben veel managers geen of niet genoeg vertrouwen in hun werknemers. Terwijl mensen op de werkvloer wel ideeën hebben, maar ze vaak niet durven delen. En dat komt weer door die werkgever-werknemerverhouding.” Volberda toont een aantal quotes van onderzoekers waaruit blijkt dat ‘de baas de grootste vijand’ van de werknemer is.
Begin klein
Sociale innovatie voer je niet in één keer in de complete organisatie door. “Dan maak je je als bedrijf heel kwetsbaar”, waarschuwt Volberda. “Wil je van een kerstboomstructuur naar een platte organisatie, begin dan klein. Selecteer een groep medewerkers of een afdeling waarin je vertrouwen hebt en ga daar eerst mee aan de slag. Sociale innovatie heeft veel te maken met vertrouwen. Iedereen maakt die dip door, maar let op: dat kantelpunt komt niet altijd! Denk niet: ‘O, het gaat nu slecht, dus we zitten nu op de goede weg’. Blijf vertrouwen hebben, blijf investeren en reken sowieso op een traject van minimaal 1 jaar.”
Lees ook: SOL benoemt pijnpunten foodsector: dreigend tekort aan mbo’ers